Utrecht is een geliefde stad voor studenten. Dat komt niet alleen omdat hier uitstekende onderwijsinstellingen zijn, maar het heeft ook alles te maken met het culturele aanbod, de mogelijkheden tot vertier en de gezellige sfeer, met name in de binnenstad. De meest bekende en gerenommeerde opleiding is de Universiteit van Utrecht, met meer dan 30.000 studenten, tevens ook een van de grootste van ons land. Onder hen 7.000 studenten die colleges volgen in de binnenstad. In veel steden zie je de ontwikkeling dat universiteiten en Hbo-opleidingen hun locaties  uit efficiency zo veel mogelijk centraliseren. Zo zijn In de jaren ‘60 veel Utrechtse universiteitsstudies naar de Uithof (tegenwoordig ‘Utrecht Science Park’) verhuisd. Gelukkig zijn er in de binnenstad nog een aantal locaties behouden; de Universiteitsbibliotheek en met name de faculteiten REBO (Recht, Economie, Bestuur en Organisatie) en  Geesteswetenschappen van de Universiteit zijn nog nadrukkelijk aanwezig. Hierdoor bleef de charme van college krijgen in allerlei verschillende eeuwenoude panden behouden. Behalve de Universiteit Utrecht (UU) is ook de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (HKU) in de binnenstad aanwezig. Zo’n 1000  van de circa 4400 HKU-studenten dragen hun steentje bij aan de creatieve cultuur in het centrum. Dat uit zich ook in een vergaande samenwerking met Tivoli Vredenburg. Tot slot is er nog de Universiteit voor Humanistiek (UVH) en instituut BAK, basis voor actuele kunst. De Hogeschool Utrecht heeft geen vestigingen in de binnenstad. Deze wandeling voert u langs de meeste in de binnenstad gelegen panden die in eigendom of in gebruik zijn door de genoemde instellingen.

De wandeling

De wandeling start op het Domplein. Achter het standbeeld van Jan van Nassau, de initiatiefnemer van de Unie van Utrecht, zien wij het Academiegebouw (UU):

Rijksmonument. Dit is het ceremoniële hart en het gezicht van de UU. Hier studeren studenten af, vinden promoties en oraties plaats. Ook huist hier Bureau Pedel. Dit verzorgt de begeleiding van promoties, oraties en andere academische plechtigheden. Er is tevens aan de achterzijde een restaurant gevestigd: de Faculty Club voor de lunch of diner. Het Academie gebouw is in 1886 aan de universiteit cadeau gedaan door de Utrechtse bevolking in verband met haar 250e verjaardag. Het is ontworpen in de stijl van de neorenaissance. De aula, de voormalige oude kapittelzaal van de Dom, is door zijn geschiedenis de belangrijkste en interessantste ruimte. Hier werd bijvoorbeeld in 1579 de Unie van Utrecht ondertekend.

Met de rug naar het Academiegebouw verlaten we het Domplein; we gaan links af  en gelijk de eerste straat links: De Trans. De hele linker zijde is eigendom van de UU.

Trans 6-8

Trans 10 (UU), Faculteit Geesteswetenschappen, Departement Talen,
Literatuur en Communicatie, Faculteitsbestuur, Faculteitsbureau.

Zeven ramen breed pand. Rijksmonument, onderdeel van een reeks 17e-eeuwse huizen langs de Trans. In veel gevallen zorgden poortjes en steegjes voor de ontsluiting van oorspronkelijk achtergelegen hoofdbebouwing. Deze maakte deel uit van de claustrale erven van immunitieit van Oudmunster.

We vervolgen onze weg en lopen de Trans uit en gaan gelijk linksaf: Achter de Dom.

Achter de Dom 20 (UU)

Hier zijn ondergebracht Faculteit Geesteswetenschappen, Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie, Centre for the Humanities, Universitaire Bestuursdienst. Het is een Rijksmonument. Het ziet er uit als een 19e-eeuws wit gepleisterd pand, maar stamt waarschijnlijk uit de 14e-eeuw.

We lopen de straat uit, aan het einde rechts de Voetiusstraat in en daarna weer de eerste rechts: Achter Sint Pieter.

Achter Sint Pieter 200 (UU). Rijksmonument

Dit pand is op dit moment gesloten vanwege voorbereidingen voor de  renovatie. Rijksmonument. Het is een omstreeks 1650 gebouwd dubbel dwarshuis met een pilastergevel.

Ook deze straat lopen we verder uit en gaan dan links af: de Kromme Nieuwegracht.

Kromme Nieuwegracht 80 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen

Dit statig Rijksmonument dateert uit 1686. De gevel is voorzien van een beeldbouwwerk in de middenpartij. In 1939 interieurontwerp architect S.van Ravenstein.

Kromme Nieuwegracht 29 (UVH), Rijksmonument

Statig huis met 19e-eeuwse middenpartij en toevoegingen. Gevel met rechte kroonlijst. Van oorsprong 17e-eeuws of ouder. Vroeger was hier de Coöperatieve centrale Raïffeisenbank gevestigd.

We wandelen verder tot de kruising met de Muntstraat, deze gaan wij in:

Muntstraat 2A (Kromme Nieuwegracht 20 en 22, UU). Faculteit Geesteswetenschappen,
Departement Media- en Cultuurwetenschappen, studieverenigingen. Rijksmonument

Wij gaan terug naar de Kromme Nieuwegracht en lopen deze verder af. We volgen het water langs de Drift en steken de drukke Nobelstraat over. Rechts zien we al snel:

Drift 13 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen, Utrecht Data School, studieverenigingen

Het pand is 18e-eeuws en heeft een rechte kroonlijst met schilddak. Het is een van de vele panden dat deel uitmaakt van de zogenaamde ‘universiteitscluster’ rond de Drift.

 Drift 15 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen. Rijksmonument

Links op de hoek van het Janskerkhof zien we:

Janskerkhof 13 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen,
Departement Filosofie en Religiewetenschap, Lab Utrecht, Rijksmonument

Hier zien we een statig herenhuis met een met zandstenen pilasters versierde middenpartij, gedekt door een tympanon. De gevel is versierd met rijke guirlandes en driehoekige frontons boven de vensters. De gevel loopt door om de hoek naar de Drift met daar een fraaie uitbouw. Anno 1645.

Verder de Drift op:

Drift 6 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen, Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis. Rijksmonument

Uit onderzoek is gebleken dat dit pand onderdeel is geweest van een middeleeuws kanunnikenhuis. De kap dateert uit de 17e eeuw. Het heeft een monumentale ingangspartij en wit gepleisterd muurwerk. 

Drift 21 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen, vergaderzalen, studieverenigingen. Rijksmonument

Het is een in de middeleeuwen gebouwd kanunnikenhuis van het kapittel van Sint Jan. De gevel komt uit de 18e eeuw. Het werd toen bewoond, net als de meeste huizen aan de Drift en Plompetorengracht, door leden van de adel of het patriciaat. Begin 19e eeuw woonde er de ‘inner’ van de tabaksaccijnzen en later de directeur van de posterijen, met (post-)kantoor aan huis. Vervolgens werd het weer bewoond door patriciërs.

Drift 23 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen, vergaderzalen. Rijksmonument

Het pand ontleent zijn monumentale waarde  uitsluitend aan het aan de straatzijde gelegen voormalig woonhuis Renesse. Het is gebouwd in het begin van de 18e eeuw met een uitgebouwde kamer boven de voordeur. In het einde van de 19e eeuw is het met een verdieping verhoogd.

Drift 25 (UU). Faculteit Geesteswetenschappen, vergaderzalen

Rijksmonument Drift 23 en Drift 25 waren lange tijd met elkaar verbonden als Huis Renesse, zie ook hiervoor. Het heeft een geheel hardstenen gevel met een rechte kroonlijst, middenpartij met pilasters en balkon. Het is ook onderdeel van de ‘Drift-cluster’. De universiteit wilde jaren geleden deze universiteitspanden om laten bouwen tot wooneenheden, maar dat is niet doorgegaan. Van 2007-2016 werden de panden aangepast voor diverse onderwijsdoeleinden.

Drift 27 (UU)

Dit is de ingang van de Universiteitsbibliotheek Binnenstad (Tijdens Corona tijdelijkgesloten) Educate IT, Information and Technology Services, Honours College en Espressobar Lodewijk. Indertijd aangekocht door koning Lodewijk Napoleon en (samen met nr.29 en 31) verbouwd als eerste fase van het paleis.

 Drift 10 (en 12, UU), Faculteit Geesteswetenschappen, Onderwijs- en Studentenzaken,
Studiepunt Geesteswetenschappen, ICT & Media, Digital Humanities, International Office Geesteswetenschappen

Vroeger zat hier de Vakbond van Vervoerspersoneel. Het is een karakteristiek dubbelpand met een bijzondere situering doordat het alleen via de brug toegankelijk is.

Aan het eind van de Drift gaan we rechtsaf de Wittevrouwenstraat in. We lopen nu om de universiteitsbibliotheek heen naar de grote poort met hek, en lopen het binnenterrein op.

Wittevrouwenstraat 9-11 (UU) Universiteitsbibliotheek. Rijksmonument

Het pand behoorde tot het Paleiscomplex van de toenmalige Koning van Holland; Lodewijk Napoleon, die er maar kort gebruik van maakte. Het ruime plein, waarover men door het ijzeren hek in het paleis kwam, werd na zijn vertrek als exercitieplaats voor de Schutterij gebruikt. 19e-eeuws gepleisterd gebouw met rechte kroonlijst.

We verlaten het plein weer via de poort, gaan links af, steken de brug over en nemen de eerste straat links: De Boothstaat.

Boothstraat 6 (Nicolaas Beetshuis UU). Facilitair Service Centrum Regio Binnenstad

Dit Rijksmonument is een statig huis met rechte kroonlijst. Het pand liep door tot aan het Janskerkhof. Het was in de 17e-eeuw eigendom van burgemeester Booth, die ook de naar hem genoemde straat heeft laten aanleggen.

Hierna lopen we verder de straat uit naar het Janskerkhof. Op de hoek:

Janskerkhof 15 A (UU), Faculteit Geesteswetenschappen

Rijksmonument uit de 17e eeuw dat doorloopt in de Boothstraat. Het statig herenhuis heeft een rechte gemetselde kroonlijst van geprofileerde bakstenen. De empire-vensters hebben geprofileerde natuurstenen vensterbanken en lateien. De dakkapellen zijn later toegevoegd.

We wandelen verder richting cafés, voorbij Hofman, naar het hek in de hoek:    

Janskerkhof 18 (HKU), Opleiding Theater, diverse werkplaatsen en het Akademietheater. Rijksmonument

Pand met statig langgerekte gevel met rechte kroonlijst uit de 18e-eeuw. Zadeldak met topgevels aan de korte zijden. Eenvoudig gesmeed toegangshek. Voormalig claustraal- of kanunnikenhuis. De voorgevel is later gemoderniseerd.

Dan terug en naar de Janskerk:

Janskerkhof 30 (UU)

In dit pand zit de Utrecht Summer School. Rijksmonument. Dit gebouw uit 1683 staat tegen de Janskerk en had van oorsprong een militaire functie. Het wordt nog steeds de ‘Hoofdwacht’ genoemd. Boven de ingang zit een mooie gebeeldhouwde steen uit 1660. De gevel is in het begin van de 19e eeuw gepleisterd.

We verlaten het Janskerkhof richting het centrum, door de Lange Jansstraat, over de Neude langs de het beeld van de haas en gaan dan rechts de Loeff Berchmakerstraat in. Deze lopen we verder in en gaan vervolgens links de Pauwstraat in.

Pauwstraat 13a (BAK)

Kunst en experimenteel onderzoek. Kunstenaars kunnen hier hun master halen. Vroeger zat hier Wereldmuziekpodium RASA. Gevel uit 1999.

We vervolgen onze wandeling verder door de Pauwstraat tot aan de Oudegracht; daar linksaf, lopen door en kruisen de Potterstraat. Langs de Oudegracht passeren wij het voormalige postkantoor (nu bibliotheek en winkels). Vervolgens linksaf de Drakenburgstraat in en dan schuin het plein De Neude over en weer terug de Lange Jansstraat in. Op het Janskerkhof zien we rechts:

Janskerkhof 3 (UU). Faculteit Recht, Economie, Bestuur en Organisatie,
Faculteitsbestuur en ondersteuning, Departement Rechtsgeleerdheid. Rijksmonument

Hier bevindt zich de Statenkamer van het voormalig Minrebroederklooster. Het heeft een statige gevel met wat moderne toevoegingen. Fraaie natuurstenen poort uit 1643.

Janskerkhof 4a (HKU), diverse theater opleidingen

Gemeentelijk monument. Schoolgebouw uit 1880. Voorgevel in neoclassicistische stijl. Aan de kant van de Minrebroederstaat is de Academiegalerie gevestigd. 

We gaan verder richting Korte Jansstraat en rechtsom naar de Minrebroederstraat. Daar vinden we halverwege rechts de Academiegalerie. Aan het eind steken we schuin de Ganzenmarkt over, gaan voorbij het stadhuis rechts af naar de Oudegracht en lopen daar links van het water. Over de Vismarkt en bij de 2e (3e?) brug gaan we rechts de Zadelstaat in. Deze helemaal uitlopen tot de Mariaplaats.

Mariaplaats 27 (HKU), Utrechts Conservatorium (K&W-gebouw)

In 1845 opgetrokken in neoclassicistische trant, wit gepleisterd en genaamd ‘Gebouw voor Kunsten en Wetenschappen’. Een aantal koormuurgedeelten van de middeleeuwse Mariakerk zijn in het gebouw opgenomen ten behoeve van de Stadsmuziekzaal. In 1988 is het gebouw door brand verwoest, maar vervolgens weer opnieuw opgebouwd.

Mariaplaats 28 (HKU), hoofdgebouw (HKU) 

Rijksmonument vroeger zat hier ziekenhuis, Sint Joannes de Deo nu het Utrechts Conservatorium. Het gebouw dateert uit 1895 en is gebouwd in de stijl van de neogotiek. Tegen de achterzijde staat nog de voormalige kapel, nu muziekruimte.

Voor het vervolg zijn er twee opties:

a.   Nu terug naar Domplein; einde (verkorte) wandeling

b.   Nog twee projecten in het Museumkwartier

Ad a: Ga weer terug via de Zadelstraat, of leuker rechts daarvan: de Boterstraat. Aan het einde van de Boterstraat linksaf en daarna rechtsaf de brug over en naar de Domtoren. Kijk vlak voor de Domtoren nog even in het poortje van Flora’s Hof. Vervolgens onder de Domtoren door weer naar het Domplein.

Ad b: Staand met je rug naar het conservatorium ga je rechtsaf de Springweg in. Neem de eerste steeg rechts, de Walsteeg en volg aan het eind het wandelpad naar links langs de Singel; de voormalige Stadsgracht. Blijf het pad volgen en steek de Lange Smeestraat over. Loop verder met aan de linker kant de Geertekerk (deels 13e eeuw) en daarna de ‘Zeven steegjes’ , in 1842 door het ‘Armbestuur’ gebouwde kleine woningen. U loopt verder via het Singelpark of Zocherpark, genoemd naar de beroemde architect die het plan in 1830 heeft ontworpen. Als de Singel een scherpe bocht naar links maakt ziet u het volgende object:

Bijlhouwerstraat 6-8 (UU)

Oorspronkelijk ‘Physisch Laboratorium’. Het is een Rijksmonument uit 1875 met een neoclassicistische  gevel. Het langwerpige pand staat op de voormalige stadswal. In 1915 is er een verdieping opgebouwd. Nr. 6 (op de foto rechts)  is een latere uitbreiding uit 1922. De UU is van plan dit gebouw af te stoten.

Volg het pad verder naar het pleintje van de Tolsteegbarrière, door velen het Ledig Erf genoemd. Hier bevond zich vroeger één van de belangrijkste toegangspoorten naar de oude stad; de contouren van het bouwwerk zijn in de bestrating opgenomen. Recht voor u ziet u het gebouw van een voormalige politiepost, nu een bioscoop. Links daarvan loopt de Wijde Doelen , die loopt u in. Op de T-kruising, bij de school gaat u linksaf, de Nicolaasdwarsstraat in. Aan uw rechterhand ziet u de 18e-eeuws ‘kameren’; kleine huisjes van slecht één verdieping. Vervolgens komt u op het Nicolaaskerkhof met de Nicolaaskerk. U steekt het plein schuin naar rechts over en passeert aan uw rechterhand het Centraal Museum, met aan de overkant het Nijntjemuseum. Het Centraal Museum is gevestigd in het voormalig Agnietenklooster. Loop door tot de stoplichten en ga daar rechtsaf (rechts ziet u de Fundatie van Renswoude, Het gebouw, is een van de hoogtepunten van de rococo in Nederland, en is ontworpen door Johan Verkerk. Het weelderige interieur is grotendeels in oorspronkelijke staat bewaard gebleven) In de Lange Nieuwstraat ziet u aan de rechterzijde een rijtje van 12 kleine woningen; de zogenaamde ‘Beyerskameren’ Deze dateren uit eind 16e eeuw en waren bestemd voor arme mensen. Grenzend aan deze kameren bevindt zich het universiteitsmuseum:

Lange Nieuwstraat 106. Universiteitsmuseum (en de Oude Hortus, UU)

Gesloten vanwege vernieuwing en verbouwing. Nr 107 is gem monument en nr 108 is Rijksmonument. De moderne uitbreiding is indertijd bekroont met de Rietveldprijs, een architectuurprijs van de stad Utrecht. Achter deze vleugel bevindt zich de oude Hortus met mooie tuinaanleg en monumentale kassen. Momenteel helaas gesloten door de bouwwerkzaamheden.

U loopt verder de Lange Nieuwstraat in en gaat bij de eerste kruising de Eligenstraat in. U loopt door tot aan de Nieuwegracht en gaat daar linksaf. Loop vervolgens door tot het einde van de Nieuwegracht bij de Pausdam en Paushuize waar het standbeeld staat van paus Adrianus VI. Ga daar links de Trans in, loop deze uit en dan rechts weer terug op het Domplein.

< naar bewoners-en-straten-overzicht