Het is een bijzonder document, want het is de enige stadsgids van Utrecht die tijdens de Duitse bezetting is uitgebracht door de A.N.W.B. – toen nog met puntjes in de naam. In De Kampioen van september 1942 had de organisatie de publicatie van vier ongeïllustreerde stadswandelgidsen van Amsterdam, Haarlem, Den Haag en Utrecht al aangekondigd met het oogmerk ‘de jeugd, welke in de steden opgroeit, kennis en daardoor liefde bij te brengen voor de eigen schoonheden en het typische karakter harer inwoning’.

Dat deze foto van G. J. Lauwers tijdens de bezetting is gemaakt, is te zien aan de Duitse teksten @ HUA

De Utrechtse gids is de derde in de reeks; vreemd genoeg ontbreekt de naam van de schrijver op de kaft. Bij de eerste twee delen stond die wel. Beoogd auteur van nummer 3 was A.J.M. van den Biggelaar, journalist bij de Utrechtsche Courant.

Waarschijnlijk heeft die zijn collega Engelman, die zijn journalistieke carrière was begonnen bij het katholieke Utrechtse dagblad Het Centrum, gevraagd de klus over te nemen. Engelman zat zonder werk, omdat hij geweigerd had zich aan te sluiten bij de Duitse Kultuurkamer. Dat lijkt ook de reden waarom de naam van de schrijver niet op de kaft staat.

Ebbinks conclusie dat de gids door Engelman is geschreven, baseert hij op een passage over de Nieuwegracht uit het boekje. Daar haalt de schrijver een persoonlijke herinnering op aan de Vlaamse schilder Servaes, over wiens werk hij eerder een recensie had geschreven. 

Levensechte sfeer
De gids werd in 1942 goed ontvangen. Het Utrechtsch Nieuwsblad schreef lovend over de ‘de levensechte sfeer, welke het ademt, dat men het als het ware in één ruk uitleest. Beter compliment kunnen wij den onbekenden auteur niet maken. […] en reeds tijdens den eersten tocht door Utrecht’s straten, langs singels en gebouwen en door de geschiedenis van onze roemruchte stad, voelt men zich met den gids vertrouwd als een goeden vriend’.

Dat kon ook bijna niet anders, want Engelman is een ras-Utrechter: geboren op de Vismarkt 13, tijdens zijn huwelijk wonend op Oudegracht 341. Daarna woont hij op de bovenverdieping van Van Asch van Wijckskade 29bis-A.

Ebbink heeft aan de facsimile uitgave foto’s van de bekende fotograaf Nico Jesse toegevoegd. Ook een Utrechter. Hij woont in zijn studietijd aan de Oudegracht 41, later – als hij bij het AZU werkt – in Oost.

Jessr maakt in 1942 in opdracht van de gemeentearchivaris 485 foto’s van (het dagelijks leven in) de stad Utrecht. Dat de foto’s tijdens de Duitse bezetting zijn gemaakt, is bijvoorbeeld te zien bij het Ledig Erf waar links een wegwijzer naar een openbare schuilplaats staat. De eveneens Utrechtse fotograaf G.J. Lauwers fotografeert wegwijzers in het Nederlands én Duits. 

Het boekje is verkrijgbaar bij Salon Saffier en bij diverse boekhandels/antiquariaten.

Foto bovenin: oude uitgave met daarnaast het facsimile met buikbandje
De foto die Jesse maakte van het Ledig Erf met schuilplaats is hier te bekijken.

< naar nieuws-overzicht