Utrecht heeft stadsecologen in dienst die adviseren over groen en ecologie. Maar dat doen ze vooral bij nieuwe ontwikkelingen als de Merwedekanaalzone en het Stationsgebied. Daar zetten ze bijvoorbeeld in op biodiversiteit en het klimaatbestendig maken van de (gebouwde) omgeving.
In de Binnenstad, die al eeuwen bestaat, valt niet op grote schaal te plannen. Natuurlijk, de singel is hersteld, wat een stuk Zocherpark terugbracht. En er komen vierkante meters nieuw groen bij het Smakkelaarsveld en aan de Croeselaan. Maar in de bestaande omgeving is de rol van bewoners, werkenden en eigenaren extra van belang.
Eerst: hoe staat de natuur in de Binnenstad ervoor? In een gemeentevideo over het Merwedekanaalgebied, waar stadsecoloog Gideon Vreeman aan meewerkt, levert hij criteria aan. Hij zegt: je moet kijken naar de gewenste basisnatuurkwaliteiten. De vijf indicatoren zijn: gierzwaluwen, mussen, egels, vleermuizen en insecten/amfibieën (‘the big five’).
Wat betekent dit voor de Binnenstad? Pas ik die criteria toe, dan is mijn beeld somber. Uit vogeltellingen blijkt: de gierzwaluwen lopen in aantal duidelijk terug door de vernieuwingen aan daken. De huismussen nemen, zoals ook elders in de stad, in aantal af door het ontbreken van nestelmogelijkheden en ruigten zoals struiken die schuilplaatsen bieden.

Waardplanten
Over egels – een bedreigde diersoort – komen er (landelijk) steeds meer alarmerende berichten: vele zijn ziek en hebben last van droogte. Je ziet ze nauwelijks schuifelen in de Binnenstad, hoogstens een enkeling langs de singel. Vleermuizen zijn er nog redelijk veel, maar hiervoor lopen de overwinteringsplekken terug doordat steeds meer wordt gerenoveerd of gerestaureerd. Gaten worden dan dichtgemaakt en ruimtes worden dan anders gebruikt waardoor de vleermuizen niet langer ongestoord kunnen hangen.

Omwonenden van het Warendorfterrein onderhouden hun hofje © Gert-Jan Peddemors

Insecten en amfibieën hebben weinig mogelijkheden in de Binnenstad. Voor insecten zijn er te weinig ruigten of de planten waarop zij gedijen (waardplanten) zijn minder gewenst. Denk bijvoorbeeld aan de brandnetel. Planten die voedsel voor bijen en insecten bieden zijn volgens mij hard nodig.
De singel is als groenstructuur van groot belang voor de Binnenstad, passend bij Utrechts streven naar groenstructuren die met elkaar in verbinding staan. Maar in de Binnenstad is ook veel snippergroen, kwalitatief goede kleine groengebiedjes. Denk bijvoorbeeld aan de hofjes, dankzij de bewoners zitten daar pareltjes onder. Maar ook aan groene daken en groene gevels.
Veel bewoners doen wat ze kunnen: ze onderhouden samen een binnentuin, vrijwilligers zorgen voor onderhoud van parken en helpen muurplanten een handje. Maar de gemeente kan meer doen: het denken over groen in de Binnenstad moet gaan veranderen. Van netjes en opgeruimd naar bijvoorbeeld een omgevallen boom in het Zocherplantsoen laten liggen.
Meer de boel de boel laten, de natuur zijn eigen gang laten gaan, geeft mogelijkheden voor meer biodiversiteit. Spontaan opkomende planten langs gevels laten staan, bijvoorbeeld. In de Binnenstad is hiervoor de Breedstraatbuurt als proefproject aangewezen.
Frappant is dat de Oudegracht op voorhand is uitgesloten van dit project, zo is gebleken tijdens het MAGIE-overleg (Milieu Advies Groep Infrastructuur en Ecologie). Gevelgroen is daar blijkbaar nog ongewenst. Natuurlijk moet rekening gehouden worden met de uitstraling van de Binnenstad naar bezoekers en zal een zekere beheersing van het groen gewenst zijn. Maar gezien de ambities van de gemeente ten opzichte van groen en aanpassing aan klimaatverandering, lijkt het mij niet meer dan logisch het gevelgroen ook op de gracht te laten staan.

Noot:
Ben Nijssen is secretaris van de stichting Vergroening
Singel030 en lid van het MAGIE-overleg. Hij nam deel aan de discussie over de Omgevingsvisie Binnenstad en zet zich als vrijwilliger actief in voor onderhoud en beheer van groen in de Binnenstad.

Buurtnatuur030 is een pas geopend interactief platform voor groene buurtinitiatieven in Utrecht. Het vormt een (digitale) ontmoetingsplek voor iedereen die groen in Utrecht een warm hart toedraagt.
Groene activiteiten, projecten, organisaties, tips; ontdek wat jouw buurtgenoten al doen, deel praktische kennis en ontmoet elkaar.

< naar nieuws-overzicht