Van Lier was een Utrechtse studente. In de Tweede Wereldoorlog werkte ze voor het verzet onder andere als koerier en als wapensmokkelaar. Op 3 september 1943 schoot ze op 22-jarige leeftijd in de Utrechtse binnenstad met twee schoten de NSB-hoofdcommissaris van politie Gerardus Johannes Kerlen dood. Kerlen wandelde een vaste route van politiebureau Paardenveld naar zijn huis aan de Catharijnesingel. Van Lier heeft hem vlakbij zijn huis gedood. Niet veel later werd zij gepakt en in concentratiekamp Sachsenhausen gefusilleerd.

De gemeente gaf vorig jaar kunstenaar Joyce Overheul de opdracht om een monument voor Truus van Lier te maken. Het ontwerp van Overheul werd eerder geselecteerd uit een pitch waar drie kunstenaars voor uitgenodigd waren. Joyce kreeg de uiteindelijke opdracht. 

Al sinds haar afstuderen in 2012 aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht heeft haar werk een feministische insteek. Het gaat vaak over emancipatie en gelijke behandeling. Met textiel brengt zij haar politieke boodschap. ‘Mijn uitgangspunt is vaak: harde boodschap, zacht materiaal. Een bronzen beeld was een nieuwe uitdaging.’ ‘Bij mijn onderzoek naar beelden in de openbare ruimte ontdekte ik dat 5 procent van de onbekende mannen naakt is afgebeeld tegenover meer dan 50 procent van de vrouwen.’

 Joyce Overheul in haar atelier. Op de achtergrond een wandkleed dat zij maakte naar aanleiding van haar residence in Iran  foto: Luuk Huiskes

Het hoofd van het bronzen beeld is geboetseerd door Marieke van der Meer. Zij maakt vaak koppen in opdracht, dat is haar expertise. ‘Er waren alleen foto’s van het gezicht van Truus van Lier te vinden en ik wilde niet zomaar een lichaam erbij bedenken. Dus ben ik uitgegaan wat wel bekend was.

Truus studeerde rechten aan de universiteit van Utrecht. Daarom nodigde ik als basis voor de mal die ik heb gemaakt een rechtenstudente uit wiens postuur overeenkomt, 1.72 lang. Ik heb haar een jurk aangetrokken met elementen van toen en van nu. Een jurk met een Peter Pan kraag en net over de knie. Ze heeft ook een klein hakje onder haar veterschoenen van 7 centimeter. Verder houdt ze een schooltas vast, die symbool staat voor haar studie maar ook voor haar werkzaamheden in het verzet. Een tas waar het pistool in had kunnen zitten’. 

In het brons komt de stofuitdrukking prachtig terug. De plooien in het leer van de gehakte veterschoenen zijn in de  kleinste details zichtbaar. ‘Het is geen geboetseerde schoen, maar het is een mal direct van het model. Het stiksel van de schoenen zie je heel goed en ook alle plooien van de jurk.’

Vandaag 20 april; het beeld is gearriveerd en wordt straks afgedekt met een grijs velouren onthullingskleed en plastic © Luuk Huiskes

‘Het beeld is niet helemaal afgewerkt, niet gladgeschuurd. Het is namelijk een concept van mij over Truus van Lier. Daarom wilde ik ook gietsporen laten bestaan. Niet alle gietsporen zijn weggewerkt, daardoor is het beeld niet zo glad zoals bij Madame Tussaud.’
Het basisbeeld leverde Overheul aan bij bronsgieterij Flassh in Friesland. Dezelfde gieter die ook de gouden kalveren maakt.

Het beeld in het Willemsplansoen heeft een lichtbruine bronzen huid met een groen patina, een groene glans. Je kunt als toeschouwer zo naast de beeltenis van van Lier gaan staan, de schaal is 1 : 1. Aan de andere kant van het pad staat een bord verzorgd door Erfgoed met het levensverhaal van Truus van Lier. 

‘Het zou goed kunnen dat Truus hier heeft gestaan en Kerlen observeerde om hem later te doden.’ De NSB-er liep op dezelfde manier en dezelfde tijd van het politiebureau Paardenveld naar zijn woning. ‘Ik heb de blik met opzet niet helemaal gericht op het huis van Kerlen, want de privacy van de mensen die er nu wonen wil ik wel respecteren’.

Wat raakt jou in het verhaal? ‘Het is een heldhaftig verhaal. Ik denk niet dat ik zoiets zou kunnen. Het is inspirerend dat je zelf de actieve factor in je leven bent en dat je, hoe klein ook, iets kan bijdragen. Truus koos ervoor om zich hard te maken voor de zaak, ze had ook kunnen vluchten.’
‘Ik denk zo vaak wij kunnen de wereld niet redden door op de bank te blijven zitten. Maar toch ben ik blij dat ik niet in Truus’ haar schoenen stond.’

Onthulling monument Truus van Lier
22 april om 16.00 uur
Willemsplantsoen (ter hoogte van de Walsteeg)
Joyce Overheul wordt geïnterviewd door Carolien de Boer (beleidsadviseur Beeldende Kunst Culturele Zaken Gemeente Utrecht)
Een programma met muziek en een voordracht door Jessica Geel (journalist en historicus)

< naar nieuws-overzicht