‘Lokale democratie moet meer zijn dan eens in de vier jaar naar de stembus gaan… Het gesprek aan durven gaan en echt luisteren naar de ander is iets waar niet alleen de gemeente een stap heeft te zetten. Het is iets dat alle Utrechters aangaat,’ aldus Wethouder Eva Oosters van participatie. Vorig jaar nam de gemeente het advies van het eerste burgerberaad over; een vuurwerk vrije jaarwisseling en een alternatieve viering.
Oosters deed de uitspraak in het kader van de oproep tot betere samenwerking tussen gemeente en burgers in de beleidsnota ‘Samen stad maken. Geen Utrecht zonder u.’
Op 28 januari jongstleden werd er na de vertoning van een documentaire over het fenomeen burgerberaad, een paneldiscussie georganiseerd. Onderwerp Het eerste Utrechts Burgerberaad en hoe verder? De organisatie was in handen van de onafhankelijke werkgroep burgerberaad 030 en Story 2Tell. De bijeenkomst vond plaats in Het Huis van Actief Burgerschap gehuisvest in de Centrale Bibliotheek op het Neude.
Er ontstond een levendige discussie over belang en organisatie van het beraad na afloop van vertoning van de documentaire van Story2tell Mediaproducties waarin, naast twee raadsleden, VVD en Volt, enkele deelnemers aan het eerste Utrechtse burgerberaad vooraf en achteraf werden gehoord.
In het belang van de onafhankelijkheid van het beraad mocht er tijdens het beraad zelf niet gefilmd worden. De leeftijden van de vier deelnemers liepen uiteen van 14 tot 75 jaar. Alle deelnemers waren positief over het beraad. Het was hard werken geweest, maar iedereen kon zijn/haar stem laten horen en vooral ook naar de ander leren luisteren om het uiteindelijk eens te worden over acht adviezen aan de gemeente.
VVD raadslid Tess Meerdink beoordeelde de uitkomst als een geitenpaadje om tot een vuurwerkafsteekverbod te komen, terwijl de raad het daar niet over eens kon worden. Volt raadslid Ruud Maas zag het beraad veeleer als een waardevol experiment.
Tijdens de discussie die volgde laat panellid wethouder Eva Oosters zich positief uit over de het burgerberaad. Ze ziet het als een belangrijk beleidsinstrument voor de toekomst. Zij benadrukt dat het geen middel is om draagvlak te creëren voor moeilijk te nemen besluiten. Het moet een aanvulling zijn op het beleid vanuit een onafhankelijk beraad van burgers.
Panellid Gert Dijkstra van lokale partij EenUtrecht merkte op dat het werk aan beleidsnota’s ook kostbaar is en dat de kosten van het beraad ook in dat kader moeten worden bekeken.
Louise Boelens, medeoprichter van de Werkgroep Burgerberaad 030, is momenteel actief betrokken als gespreksleider bij het nationale burgerberaad over klimaat en heeft al bij meerdere beraden als begeleider opgetreden, onder anderen bij het wijkgerichte burgerberaad in Lunetten. Zij benadrukt het belang van de dialoog en de tijd die daarvoor nodig is. Soms zijn vijf dagen overleg niet toereikend.
Kees Moore nam deel aan het Utrechtse burgerberaad. Hij plaatste vraagtekens bij de efficiëntie van het beraad als middel om tot besluiten te komen. Hij verraste met de stelling: ‘Vrijheid zonder verantwoordelijkheid is chaos met goede marketing.’
Vanuit het publiek kwamen belangrijke suggesties voor verbetering. Wat opviel is dat de adviezen van het beraad die betrekking hadden op de jeugd het aanbod aan de gemeenteraad vaak niet haalden. De stemverhouding om tot besluiten te komen werkte te veel in het nadeel van de jeugd, zo bleek.
Bij de loting voor het beraad kwamen maar weinig deelnemers met een migrantenachtergrond uit de bus. Ook deelname van mensen van kleur was niet naar verhouding. Een vorm van gewogen loting zou voor dit probleem van representativiteit een oplossing kunnen bieden.
Aandacht voor het beraad vanuit de media werd afgehouden in het belang van een onafhankelijk opereren van het beraad. Toch zou tussentijdse verslaglegging van het verloop kunnen zorgen voor een grotere betrokkenheid van niet geselecteerde burgers. Het Huis van Actief Burgerschap kan hier de komende tijd ook een belangrijke rol in spelen.
Bij de communicatie in het beraad lag de nadruk op verbale uitwisseling. Een excursie van de groep naar buiten met een gericht doel zou eventueel concentratieverlies kunnen doorbreken en zo voor nieuwe inspiratie kunnen zorgen.
Het initiatief van het nieuwe buurtcentrum kwam van het VSB fonds en de bibliotheek Utrecht meldt Roos Polman, samen met Floor Ziegler en Teun Gautier, een van de kwartiermakers. Roos is programmaleider voor programmeren met Utrechters in dienst van de bibliotheek. Floor Ziegler en Teun Gautier zijn beide gespecialiseerd in het organiseren van buurtprojecten.
Dit jaar moet het huis uitgroeien tot een landelijk Huis van Actief Burgerschap en een Huis van Actief Burgerschap Utrecht. Hier komen burgers samen om te werken aan maatschappelijke vraagstukken en uitdagingen. Zo is er een rijkdom aan plaatselijke initiatieven om de burger bij de lokale politiek en wellicht ook bij de landelijke politiek te betrekken.
HET EERSTE UTRECHTSE BURGERBERAAD
Herman van der Meer | januari 2025
Even terug in de tijd. In 2023 werden in Utrecht 10.500 ingezetenen opgeroepen om zich op vrijwillige basis aan te melden voor een advies aan de gemeente. Uit de respondenten werden deelnemers gelicht op basis van een zo groot mogelijke diversiteit qua herkomst in geslacht, leeftijd, opleiding en woonwijk. Vervolgens werd er geloot om te komen tot een definitieve samenstelling van het beraad met een omvang van maximaal 100 personen.
De vraag die wethouder Eva Oosters (Student & Starter) voorlegde aan de deelnemers van het burgerberaad luidde: Hoe willen wij dat de jaarwisseling verloopt in de stad Utrecht vanaf 2024/25 en daarna?
Deelnemers moeten bereid zijn tot een forse tijdsinvestering om te komen tot het geven van de uiteindelijke adviezen. In Utrecht waren het vijf bijeenkomsten voor overleg op zaterdagen vanaf 10.00 uur tot 16.00. Voor hun actieve deelname werden zij beloond met 350 euro.
Deelneemster Lise de Jonge, woonde in de Keizerstraat, is getrouwd en moeder van twee jonge kinderen. Inmiddels is zij verhuisd naar de rand van de stad op zoek naar grotere woonruimte. Als ingenieur in dienst van de overheid was zij vooral geïnteresseerd in het proces waarmee je met een grote groep van verschillende pluimage tot werkbare adviezen aan de gemeente kunt komen.
Gaandeweg werd Lise bevestigd in haar overtuiging van de mogelijkheden om buiten de eigen bubbel te geraken bij de meningsvorming. Hoe zwaarwegend was hun bijdrage nu aan het democratische proces van besluitvorming? Een Russische ingezetene raakte geëmotioneerd. Zij werd tot tranen geroerd over zoveel mogelijkheid om mee te denken in de besluitvorming en advies te mogen geven aan de bestuurders van de gemeente.
Terugkijkend op het beraad en de door de gemeenteraad overgenomen acht adviezen* (zie link) om alternatieven te bieden voor het jaarlijkse vuurwerkexces is Lise met name hoopvol voor de mogelijkheden van vergroening en verfraaiing van de binnenstad via een vergelijkbaar beraad in de toekomst. Vooral het gebied rond het station met de toegang vanuit het Moreelse Park en het Smakkelaarsveld vraagt om aandacht.
Deelneemster Tie van der Horst woont boven het antiekwinkeltje De Oude Pijpenlade aan de Oudegracht. Het is haar trots al meer dan vijftig jaar en zij deelt de huur met een selecte groep van exposanten, elk met hun eigen collectie. Sinds drie jaar is zij weduwe maar zit niet stil, getuige ook haar deelname aan het burgerberaad.
Met Lise weet zij dat ook vuurwerktradities niet noodzakelijk eeuwig voortduren en een beperkte historie kennen, zoals de cultureel antropoloog tijdens het beraad benadrukte. De ‘traditie’ is ontstaan in 1960.
‘Biedt mogelijkheden voor sport en spel’, zegt Tie, zoals voorgesteld in het activiteitenbudget van het aangenomen voorstel bUUUrtje voor buurtinitiatieven. In elk van de tien wijken zijn plannen voor de jaarwisseling ingediend en goedgekeurd door de gemeente, waarvan drie voor de binnenstad. Een daarvan was een groots opgezette lichtshow.
Tie ziet wel mogelijkheden voor burgerberaad over de binnenstad. Zij pleit voor een betere toegankelijkheid van de werven voor wandelaars en spreekt zich fel uit tegen wat zij benoemt als ‘werftoe-eigening’.
Blijft de vraag hoe een eventueel nieuw burgerberaad in de toekomst bekostigd zal worden. De gemeenteraad heeft zich in een raadsbrief voorgenomen dit jaar te kiezen voor een mogelijk tweede burgerberaad over een van de volgende onderwerpen:
1. klimaat/energietransitie
2. Utrecht zorgt voor elkaar. Over alternatieve vormen van zorg/
hervormingen van het sociale domein
In dezelfde raadsbrief over de evaluatie van het eerste burgerberaad wordt met voldoening teruggekeken op de betrokkenheid van burgers en hun verbondenheid met de stad. Van de deelnemers praatte 96% voor het eerst mee tijdens een bijeenkomst van de gemeente.
*zie link
Foto bovenin © Gert Jan Peddemors
Bewoners & straten
