Volgens oude sagen zouden de duivel en zijn knecht spelletjes spelen met de steen. De ene stond op de Volderbrug (ook wel genaamd Vollersbrug, begin Twijstraat), de ander op de Geertebrug, en samen gooiden ze de kei over de huizen heen. Wanneer de knecht de worp miste en de kei met donderend geraas op de straat belandde, trilden de huizen op hun grondvesten en rinkelden de ruiten in hun sponningen.

Het nachtelijke geduvel hield de bewoners uit hun slaap. Om een eind te maken aan het lawaai, riepen zij de hulp in van een priester. Er werd een nachtelijke processie georganiseerd, die de boze geesten zodanig verjoeg dat zij hun speelgoed voorgoed achterlieten. In andere verhalen is het een smid die ingrijpt door de steen met een zware ketting aan het huis vast te maken.

Maar de invloed van de duivel zou daarmee niet volledig verdwenen zijn. Nog altijd gaat het gerucht dat de steen begint te bloeden als je er tijdens volle maan, om middernacht, met een naald in prikt.

Grenssteen, offersteen of schampsteen?
De Gesloten Steen werd al in 1520 vermeld in een schepenbrief en kreeg later die naam officieel toebedeeld. Het gebouw waartegen hij ligt, draagt inmiddels ook de naam: De Gesloten Steen. De steen fungeerde mogelijk als schampsteen, een bescherming voor het hoekhuis tegen passerende karren.

Toch verklaart dat niet waarom de kei aan een ketting ligt. In de Utrechtsche Volksalmanak van 1837 wordt een andere reden genoemd: de steen diende ooit als grens tussen twee buurten. Regelmatig werd hij – vaak met opzet – verplaatst. Eerst naar de Geertebrug, dan weer naar de Volderbrug. Dit leidde tot conflicten en zelfs volksopstanden. Volgens het verhaal dachten mensen dan ook niet voor niets dat de duivel ermee te maken had.

Uiteindelijk waren de bewoners het gedoe zat en besloten ze de steen voorgoed met twee kettingen aan het hoekhuis vast te leggen. Andere theorieën suggereren dat het zelfs een Germaanse offersteen of een Romeinse grenssteen zou kunnen zijn.

Op de hoek van de Boterstraat en de Lijnmarkt ligt een soortgelijke steen ook vastgeketend aan het hoekhuis. Hier is echter weinig over bekend. Dit exemplaar is een stuk kleiner dan de steen op de Oudegracht.

Wat de oorsprong van de Gesloten Steen ook mag zijn, het blijft een stukje levende en zichtbare geschiedenis in de binnenstad. Een kei met ketting, gehuld in mysterie, die eeuwen later nog altijd vragen oproept.

Foto's © Cristel Brandt

< naar bewoners-en-straten-overzicht